W okresie powstania styczniowego lasy w pobliżu Potoczka i Potoka Wielkiego były
miejscem zbornym dla przybywających ochotników z terenu Galicji i stanowiły
schronienie dla oddziałów powstańczych. Przez te tereny przechodziły
wielokrotnie różne partie powstańcze i stoczono tu liczne potyczki z wojskami
rosyjskim.
Na terenie okręgu
janowskiego oddziałami partyzanckimi dowodzili m.in.: Władysław Rudzki, Karol
Krysiński, Tomasz Wierzbicki, Kajetan Ćwiek-Cieszkowski, Gustaw Zakrzewski, Jan
Czerwiński, Aleksander Waligórski, Michał Heydenreich-„Kruk”, Marcin Borelowski
„Lelewel”. W walki powstańcze licznie włączyli się chłopi. Na czele partii
chłopskich stali Andrzej Flis i
Jakub Prężyna, którzy aktywną działalność prowadzili do wiosny 1864 roku, sołtys
Godziszowa Paweł Porada utworzył odział
liczący z czasem ok. 400
osób, złożony z chłopów i mieszczan ordynackich. Na
terenie okręgu janowskiego walczył również oddział o. Hilarego z Radecznicy,
liczący ok. 300 osób, składający się w większości z chłopów.
Do
walk na tym terenie doszło już w pierwszych dniach powstania
styczniowego:
23 I 1863 roku
stoczono potyczkę z Rosjanami pod miejscowością Słupie koło Modliborzyc;
w tym samym dniu nastąpiła próba ataku oddziału Ignacego Solmana, dziedzica
Wolicy, na koszary wojskowe w Janowie, 26 I 1863r zaatakowano żołnierzy carskich
w Modliborzycach i stoczono potyczkę w Woli Rachowskiej. Kolejne walki stoczono
m.in. w pobliżu Zaklikowa (8.02.1863r), Lipy (15.02.1863r.), w Bobach
(28.04.1863r.), pod Chruśliną (30.05.1863r i 4.08.1863r), Polichną
(18.07.1863r.), Batorzem (6.09.1863r.), koło Salomina ( 24.09.1983r.) pod
Łążkiem (23.10.1863r), Hutą Krzeszowską (30.11.1863), Momotami (3.12.1863r.),
Potokiem Wielkim i Potokiem Stany (21.12.1863r), Janowem Lubelskim
(4.02.1864r.). W sumie w walkach
przeciwko wojskom carskim na tym
terenie udział wzięło ponad 3,5 tys. powstańców.
Materialnymi śladami pamięci o tych, co walczyli o niepodległość Polski
są pomniki i krzyże. Na cmentarzu
parafialnym w Potoku Wielkim znajduje się grób 14 powstańców poległych w bitwie
pod Potokiem Wielkim z pomnikiem wzniesionym tu w 1936r. Przy drodze Potok
Wielki – Rzeczyca na mogile powstańców z partii płk Dąbrowskiego
poległych w grudniu 1863r. stoi pomnik wzniesiony w setną rocznicę
powstania styczniowego. Pomnik na
cmentarzy parafialnym w Modliborzycach upamiętnia poległych powstańców z
oddziału Ignacego Solmana. Pamięci
powstańców poświęcone są krzyże w Potoku Stanach, Wierzchowiskach,
Kol. Zamek i tablica na frontonie kościoła w Potoku Stanach.
Młodzież z Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Potoczku z dniem
nadania imienia Powstańców Styczniowych przejęła opiekę nad grobem na cmentarzu
parafialnym w Potoku Wielkim.
Nadanie ZSCKR w Potoczku imienia Powstańców Styczniowych było formą uczczenia pamięci osób, które walczyły o wolność Polski i przyczyniło się do pogłębiania wiedzy uczniów na temat historii naszego kraju i regionu a także sytuacji narodu polskiego pod zaborami, dróg i sposobów walki o niepodległość państwa oraz wpłynęło na kształtowanie świadomości i postaw patriotycznych młodego pokolenia.